¿Imatak mana hawalla mirarik llakichik unkuy?

Mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuy sami unkuymi, yapataka aychakarapimi hapirik unkuymi. Kay unkuyta riksirinmi mana hawalla mirarik llakichik ismuk mana allí unkuy, shinallatak, yachashka hawa mana hawalla mirarik llakichik Ismuk. 1,2

Tukuy allpa pachamanta patsak chuskukunami rikurin. 3,4

Mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyka yana aychakara charikkunapakmi, uchilla kawsak iñukuna chaykunami minkashka kan mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuy aychakarapi churankapak, akchapi shinallatak ñawipipash. Paypak hatun llamkyaka inti rupaymanta harkarichunmi. Chay uchilla kawsak iñukunami aychakara llikiri unkuy wiñarin. Mana hawalla mirarik uchilla llakichik Ismuk unkuyka asha asha wiñarishpa yapa hatunmi. 1,2

May hawalla rikuchik mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyka warmikunapak chankapi shinallatak karikunapika washatullupimi wiñarin. Shinallatak, yuyaypi charinallami kanchik may aychakarapipash chari tukunallami, mana inti rikuy inti rikuy pipash, shina. 5 Chaki pampa karakunapi, maki shunku karakunapi mana kashpaka sillu ukukunapi. Shinallatak shuk wiñari tukunllami. Ñawikunapi, shimipi wachariy, shinapash shina shinalla pakchikunami. 1,2

Mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyka shuk mana sinchi sami unkuymi, shinapash yapa unkuy mirarishpa wiñarishpa shukpi shukpi ukkukunapi rikurishpami llakichin. 1,2,4

¿Maykankunatak mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuy ukukunapi illachikkuna kan?

Achka paktay miraykunatami kay mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuypakka rikurin. Chay ukku nipakuna tatkikunatami llakiman chayakuy ninchik. 1,6

Chaykunaka kaykunami kan: 6,7

Achiklla aychakara kuskakunaka kaykunami:

Yurak ñawi karaka hawallami rupan, mana paknayay mana kashpaka llaki paknayan.

Ankas ñawi, tullpuyay mana kashpaka shuktak tullpuyay.

Puka akcha mana kashpaka pakna tullpu.

Mana hawalla achik rupayman churay: inti achikpak mana kashpaka shuktak achikpi. Inti achikmanta yapa rupay wiñay kawsayta llakichi ushanmi aychakara ukkupi mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyta wiñachi ushan.

Inti rupaymanta aychakarakunapi yaku rumpa rupaykuna rikurin, kayka wawakaypi hatunyaypipash.

Achka uchilla aychakara llikiriy rikuriy: chayta riksinchikmi uchilla yana iñukuna.

Hatun aychakara llikiriy iñukuna rikuriy.

Mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyta shukmanta rikuriy mana kashpaka shuktak mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuy chariy.

Chikan chikan aycha llikiri yana iñu kikin ukkupi aychakarapi chariy.

Ayllupi mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyta chariy, chay may hatun llaki unkuymi, kay ayllukunamanta shamushka (tayta, mama, wawkikuna, panikuna, ushushi churikunapash) charishkakuna. Patsakmanta chunkakunami mana hawalla mirarik llakichik Ismuk unkuyta ayllumanta hapishkata charinkuna.

Ashka kuska allpapachaman rikuchiy (wirapi, llamkay pampakunapi, mikuy murukunapi, yakupipash) rupay, imantapash chapushkakuna, mishki chapushka yakukuna shinallatak allikay mana allkay chapuriykuna.

Uriyashka sinchi hakariykuna illaymanta: unkuymanta mana hawalla harkariy chayka tukunmi kaykunamanta( yawarpa unkuy, wiñaypi llakiriy, wiñaykawsay nanay) ukkukuna tarpuy mana kashpaka shuktak hampikunapash.

Kawsaywiñariymanta mana hawalla mirarik llakichik unkuy chariymanta.

Wiñaywata: Mana hawalla mirarik llakichik unkuyka yapata rukuyashka runakunapimi rikurin, shinallatak kuytsa wamprakunapipash unkuy tukunallami. Ashtawan, mana hawalla mirarik llakichik unkuyka aycha kara ismuk unkuy, Mana hawalla mirarik llakichik unkuymi chayka manarak kimsa chunka watata charik runakunapimi chayarin.

Kariwarmi: manarak pichka chunka wata paktakpi, yapa llakika warmikunapimi kan, pichka chunka wata washaka karipi warmipipash achka llakimi kan.

Shuklla kaypikay, achka mutsuy llakiriy nanaykunaka mana aycha kara ismuk unkuy, mana hawalla mirarik llakichik unkuyta rikuchiy tukunchu, achka runakunami aycha kara ismuk mana hawalla mirarik llakichik unkuymanta mana llaki tukunkunachu. Ashtawankarin, imakay illaymantapash mana wiñariy tukunchu. 6,7

Shinakaymantapash, may mutsuriymi kan aycha kara ismuk mana hawalla mirarik llakichik unkuymanta willana, yachashpaka cha llaki unkuymanta manarak chay llakiman chayashpa kishpirinkapak, chayta yachashpaka manarak aycha kara ismuk unkuy, Mana hawalla mirarik llakichik unkuy allí hapikllapitak kishpirinauyta mashkankapak, hawalla allichirinkapak. 6

Willaykuna hapishkakuna
  1. Melanoma Research Foundation, Melanoma Education, “What you need to know”. Disponible en https://melanoma.org/melanoma-education/
  2. American Cancer Society, “¿Qué es el cáncer de piel tipo melanoma?”. Disponible en https://www.cancer.org/es/cancer/cancer-de-piel-tipo-melanoma/acerca/que-es-melanoma.html
  3. Globocan, “Cancer Today”. Disponible en: https://gco.iarc.fr/today/online-analysis-pie Consultado 10 abril 2023.
  4. Schmerling RA, Loria D, Cinat G, Ramos WE, Cardona AF, Sánchez JL, et al. Cutaneous melanoma in Latin America: the need for more data. Rev Panam Salud Publica. 2011;30(5):431–8.
  5. National Comprehensive Cancer Network, “NCCN Guidelines for patients 2021”. Disponible en https://www.nccn.org/patients/guidelines/content/PDF/melanoma-patient.pdf
  6. American Cancer Society, “Factores de riesgo para el cáncer de piel melanoma”. Disponible en https://www.cancer.org/es/cancer/cancer-de-piel-tipo-melanoma/causas-riesgos-prevencion/factores-de-riesgo.html
  7. National Cancer Institute, “Tratamiento del melanoma (PDQ®) – versión para pacientes”. Disponible en https://www.cancer.gov/espanol/tipos/piel/paciente/tratamiento-melanoma-pdq#_67

Este material es de carácter educativo e informativo únicamente, no sustituye ni reemplaza la consulta médica, y en ningún caso deberá tomarse como consejo, tratamiento o indicación médica. Ante cualquier duda deberá consultar siempre con su médico tratante.

Kay hillayka willay yachachiyta willankapakllami, hampikkuna willaymantaka mana hawayanchu, nima pachakunapi kunay shina kashkata hamuktanachu, hampikpak hamuktay hillay shinatapash. Ima llakikuna charishpapash hampikpakmanmi yapata tapuykunata kamana kanchik.

Código de GCMA español: PP-UNP-CHL-0655

Código de GCMA kichwa: PP-UNP-ECU-011